Рөстәм Нигъмәтуллин: «Тәтеш районы — игенчелек өлкәсендә лидер»

Районының социаль-икътисадый үсеше –утырышның төп темасы булды, анда ТР Премьер-министрының беренче урынбасары Рөстәм Нигъмәтуллин да катнашты.

Мәдәният йорты фойесында районның аграр һәм туристлык тармаклары, җитештерү предприятиеләре, мәгариф һәм спорт учреждениеләре казанышларына багышланган күргәзмә оештырылган иде.

Район башлыгы Рәмис Сафиуллов, утырыш катнашучыларга мөрәҗәгать итеп, махсус хәрби операция, Россиягә каршы каты санкцияләр үткәрү шартларында, барысы да безнең ныклыгыбызга һәм бердәмлегебезгә, ватанпәрвәрлеккә һәм җиңүгә ышанычыбызга, фикерләүнең җитлеккәнлегенә һәм рух ныклыгына бәйле, дип әйтте.

– Бүген, махсус хәрби операция вакытында, районыбызда туып-үскән солдатлар һәм офицерлар Ватаныбызны саклау буенча изге бурычны намус белән башкаралар, куелган бурычларны батырлык белән хәл итәләр. Махсус хәрби операциядә  катнашучыларның һәм һәлак булганнарның гаиләләренә һәрьяклап ярдәм күрсәтү эше җайга салынган, –  диде Рәмис Хатыйп улы.

Узган ел корылык аркасында авыл хуҗалыгы хезмәтчәннәре өчен җиңел булмаса да, алар 173 мең тонна бөртекле культуралар җыеп алуга ирешкән, уңдырышлылык – гектардан 39,5 центнер. Шикәр чөгендере рекордлы күләмдә – 393 мең тонна җыелган, уңыш гектардан 507 центнер тәшкил итә. Эшнең нәтиҗәсе буларак, Татарстанның чәчүлек мәйданнарының 2,5 процентын биләп, игенчеләребез бөртеклеләрнең 5 процентын һәм шикәр чөгендеренең республика күләменнән 23 процентын җыйдылар.

Рәмис Хатыйп улы докладында билгеләп үткәнчә, 2023 елда район аграрийлары тарафыннан 5 миллиард сумнан артык авыл хуҗалыгы продукциясе җитештерелгән. Соңгы елларда керем өч мәртәбә артты, бу авыл хуҗалыгы оешмаларында эшләүчеләргә хезмәт хакын арттырырга мөмкинлек бирде. Шуңа да карамастан, район башлыгы хуҗалык җитәкчеләренә агымдагы елда уртача хезмәт хакын 60 мең сумга кадәр җиткерү бурычы куйды.

– Узган еллардагы кебек үк, милли проектлар һәм республика программалары кысаларында да социаль-мәдәни өлкә объектларын төзү, капиталь ремонтлау, төзекләндерү буенча зур эшләр башкарылды. Районда 10нан артык җәмәгать мәйданнары  төзекләндерелде. “Торак һәм шәһәр мохите” милли проекты кысаларында “Тарихка 320 баскыч: Троица буйлап” проектының өченче этабы төгәлләнде. Әмма проблемалар да юк түгел: 9 торак пунктка керү юллары юк, төбәк терәк челтәрләре участоклары капиталь ремонт таләп итә, кайбер авылларда юллар төзү кирәк. Торак-коммуналь хуҗалык даирәсендә инженерлык челтәрләренең тузуы көнүзәк мәсьәлә булып кала. Бүгенге көндә коммуналь челтәрләрнең 30 проценты алыштырылырга тиеш, кайбер авылларда суүткәргечләр юк. Җәйге чорда су булмау шәһәр халкы өчен гаять зур проблема булып тора. Су җыю скважиналары шәһәрдән ерак урнашкан, суның запасы аз, бу предприятие чыгымнарын сизелерлек арттыра. Челтәрләрнең искерүе аркасында югалтулар 40 проценттан артык тәшкил итә. Иделдән су бирүне тәэмин итүче яңа су алу корылмасы төзү әлеге проблеманы хәл итәр иде, – диде Рәмис Хатыйп улы. – Районда демографик хәл катлаулы булып кала бирә. Без халык үлеменең алдагы елда салынган тенденциясен саклап кала алдык. Әмма үлем-китемнең гомуми дәрәҗәсе югары. Тиешле комиссияләргә алкоголь продукциясен явызларча куллануны һәм юл-транспорт һәлакәтләрен кисәтү буенча эшне активлаштырырга кирәк. 

Сәламәтлекне саклап калуның иң яхшы ысулы – сәламәт яшәү рәвеше алып бару, физик культура һәм спорт белән шөгыльләнү. Моңа районда төзелгән спорт инфраструктурасы – 160тан артык спорт объекты, шулай ук төрле яшьтәге халык өчен спорт чаралары уздыру да ярдәм итә.

– Безнең өчен өстенлекле юнәлешләрнең  берсе – туризмны үстерү. Актив туристлык эшчәнлеге алып бару нәтиҗәсендә Тәтеш ягы тарихы музее Татарстан буенча муниципаль өлештә бюджеттан тыш керемнәр буенча беренче урында тора. Музейның бюджеттан тыш эшчәнлегеннән керемнәр 23 процентка арткан, 1 бюджет сумга бюджеттан тыш акчалар өлеше 1 сум 19 тиен тәшкил итә. Туристлык өлкәсендә 250дән артык кеше эшли. Тарихи объектлар, бай музей фонды, кызыклы туристлык программалары һәм маршрутлар районыбызны туризм өчен тагын да кызыклырак итә. Узган сезонда җәяүле туристлар өчен шәһәрдә мәгълүмати күрсәткечләр һәм карта-схемалар рәвешендәге навигация системасы барлыкка килде. Республика җитәкчелеге ярдәме белән без экскурсияләр үткәрү өчен уңайлы өч автобус сатып алдык. “Туризм һәм кунакчыллык индустриясе” милли проектының “Туристлык инфраструктурасын үстерү” федераль проекты кысаларында “Түбәтәй Тауэр” проекты инфраструктурасын төзекләндерү һәм төзү эшләре башкарылды, – дип йомгаклады Рәмис Сафиуллов.

Узган ел йомгаклары буенча Бидәңге авылының социаль-икътисади үсеше турында җирлек башлыгы Гөлназ Галиева сөйләде.

 “Маяк” авыл хуҗалыгы предприятиесе эшчәнлеге турында директор урынбасары Алексей Ахтонов таныштырды.

Татарстан Республикасы Премьер-министрының беренче урынбасары Рөстәм Нигъмәтуллин район башлыгы Рәмис Сафиулловка һәм Тәтештә яшәүчеләргә махсус хәрби операциядә катнашучыларга ярдәм күрсәткәннәре өчен рәхмәт белдерде.

– Республика икътисадының уңышлы үсеше – әһәмиятле социаль һәм инфраструктура проектларын гамәлгә ашыруның нигезе. Милли проектларны һәм республика программаларын гамәлгә ашыру кысаларында Тәтеш районында да шактый эшләр башкарылды. Ул республиканың тотрыклы үсеш алучы муниципаль берәмлекләренең берсе. Шуның белән бергә районның икътисади потенциалы шактый югары, сезгә үсәргә урын бар. Район икътисадында аграр комплекс аерым урын алып тора. Сез игенчелек өлкәсендә республиканың берсүзсез лидерлары булып торасыз. Районга терлекчелек өлкәсендә дә шундый ук уңышлы үсеш тәэмин итәргә кирәк. Сездә булган алым белән сез бу биеклекне дә ала аласыз, барлык планнар уңышлы тормышка ашырылачак, – диде Рөстәм Нигъмәтуллин.

Ул билгеләп үткәнчә, авыл җирлекләре башлыкларына һәм район җитәкчелегенә кече хуҗалыкларны үстерү максатыннан авылда эшлекле активлыкны көчәйтергә, шулай ук кече һәм урта эшкуарлыкны үстерү өстендә эшләргә кирәк. Рөстәм Камил улы фикеренчә, бу мәсьәләдә туризм яхшы ярдәм булып тора.

– Соңгы елларда илдә эчке туризм актив үсеш ала. Тәтеш районы Россия тарихи шәһәрләр һәм төбәкләр берлеге составына керә, бай тарихи традицияләргә, уникаль мәдәни мираска ия. Рәмис Хатыйп улы ярдәмендә “Түбәтәй Тауэр” манарасы белән визит-үзәк төзелешен Тәтеш районына күчерү турында карар кабул ителде. Үзенчәлекле объектлар төзү һәм тарихи биналарны сакчыл карап тору шәһәрегезнең туристлык ягыннан кызыклы булуын тәэмин итүне дәвам итәр дип ышанам, – дип билгеләп үтте Татарстан Республикасы Премьер-министрының беренче урынбасары. – Районны су белән тәэмин итү проблемасы турында безгә билгеле. Татарстан Республикасы Төзелеш министрлыгы белән эш алып барыла, Төньяк су җыю куәтләрен куллану, яңа су алу җайланмасы төзү мөмкинлекләре карала. Мин уртак карарга килербез дип уйлыйм. Шул ук вакытта су белән тәэмин итү һәм законсыз су килүне туктату өчен түләү мәсьәләсе буенча нәтиҗәле эшләргә кирәк. 

Чыгышы барышында Рөстәм Камил улы юлларда куркынычсызлык һәм күп балалы гаиләләргә ярдәм итү мәсьәләләрен күтәрде, шулай ук белем бирү сыйфатын арттыру зарурлыгын да билгеләп үтте.

Цифрлар һәм фактлар

Ел саен районның авыл хуҗалыгы тармагын модернизацияләүгә 1 миллиард сумнан артык акча инвестицияләнгән, бу терлекчелек тармагы шартларын тамырдан үзгәрткән. Бер елда 15 объект төзелгән һәм ремонтланган.

16 346 баш мөгезле эре терлек исәпләнә. Районның авыл хуҗалыгы предприятиеләре тарафыннан бер сыердан 6 мең 642 килограмм сөт савылган, 25,9 мең тонна сөт җитештерелгән.

Сәнәгать җитештерүе индексы ел эчендә 110 процент тәшкил иткән. Төяп җибәрелгән продукция күләме — 4 миллиард 600 миллион сум, бу 2022 елга караганда ике тапкырга күбрәк.

Гражданнарның үзара салым программасын гамәлгә ашыра башлаганнан бирле район халкы 52 миллион сумга якын акча җыйган. Республика бюджетыннан өстәмә финанслау сыйфатында 206 миллион сумга якын акча алынган. Бу акчаларга юллар, суүткәргеч челтәрләр төзелгән, һәйкәлләр, авыл зиратлары, каты коммуналь калдыклар җыю мәйданчыклары һәм чишмәләр тәртипкә китерелгән.

2023 елда «Авыл территорияләрен комплекслы үстерү» программасы буенча авыл җирлекләрен төзекләндерү эшләре 9 миллион сумга якын башкарылган.

Сәнәгать җитештерүенең иң зур өлеше Тәтеш механика заводыныкы, анда 180 кеше эшли. Узган елда җитештерү күләме — 20 процентка, чыгарылган детальләрнең ассортименты мең исемгә арткан. Бүгенге көндә Тәтеш механика заводы вертолет заводы продукциясе гомуми күләменең 6 процентын җитештерә, киләчәктә җитештерүне арттыру планлаштырыла.

2023 елда «Тәтеш» сәнәгать паркы резидентлары тарафыннан 715 миллион сумлык продукция җитештерелгән, елына 20 процент үсеш күзәтелә.

Юл программаларына җитди игътибар бирелә: узган елда гына да 500 миллион сумнан артык эш башкарылган.

2023 елда диспансеризация үтәргә 6 меңнән артык кеше җәлеп ителгән, профилактик тикшеренүләрне 1 мең 300дән артык кеше узган. Нәтиҗәдә, хезмәткә сәләтле халыкның үлүе сизелерлек кимегән. Аның структурасында тышкы сәбәпләрдән үлүчеләр күбрәк.

Тәтеш районында хезмәткә сәләтле яшьтәге кешеләр өлеше Татарстанда иң югарылардан санала. «Демография» милли проектының «Өлкән буын» федераль проекты кысаларында узган ел нәтиҗәләре буенча 850 авыл кешесе профилактик тикшерүләр уздыру өчен поликлиникага китерелгән; мобиль табиб бригадалары аз хәрәкәтләнүче һәм ерак авылларда яшәүче халыкка хезмәт күрсәтә; "Тернәкләндерү һәм тәрбия мәктәбе«ндә 100дән артык дәрес үткәрелгән.

2023 елда «Укудагы аерым уңышлары өчен» медальләре белән район мәктәпләренең 14 чыгарылышы бүләкләнгән, 25 чыгарылыш укучысы иң яхшы шәхси нәтиҗәләр күрсәткән.

2023 елда халыкка электрон рәвештә 4,5 меңнән артык дәүләт һәм муниципаль хезмәт күрсәтелгән. Электрон рәвештә мөрәҗәгатьләр өлеше — гомуми санның 73 проценттан артыгы.