Кем Тәтештә булмаган, шул балык ашамаган...

Узган ел “Чудо-белуга”  тарихи-сюжетлы скульптура композициясе үзенең – 10 еллыгын, ә  Балыкчылык тарихы музее биш еллыгын билгеләп үтте.

Барысы да кырпы балыгыннан башланган...  Якынча йөз ел элек, 1921 елда, Тәтеш ярлары янында балыкчылар ятьмәсенә 960 килограмм авырлыкта балык эләккән. Бу тарихи вакыйга истәлегенә күптән түгел һәйкәл дә куелды, ул зурлыгы буенча нәкъ чынына туры килә.

– Тәтештә узган гасыр башында тотылган  кырпы балыгы турында хәзер кем генә белми икән? Барысы да белә. Музейда фотосурәтне һәркем күрмәячәк, ә менә шәһәр урамындагы һәйкәл үтеп баручыларның игътибарын җәлеп итә­чәк. Тарихи фотосурәт буенча һәйкәл эшләү идеясе барлыкка килде, проект шуңа күрә дә “Тере фотосурәт” дип атала, – дип сөйли Тәтеш ягы тарихы музее директоры Наталья ­По­не­дельникова.

Вакытлар узу бе­лән кырпы балыгы һәй­кәле янында, кай­чандыр сәүдәгәр Сереб­ряковларның сәүдә кибете булган борынгы бинада, Балыкчылык тарихы музее урнашты. Бүген ул өч меңнән артык экспонатны үз эченә ала һәм үзенә бертөрле комплекс булып тора, бина эчендә экспозицияләр үз урынын алган, шулай ук биредә балыкчылар йорты, мастер-класс­лар үткәрү нокталары, корабль формасында беседкалар һәм тамак ялгап алу урыны бар, ә ишегал­ды уртасында – сулык (фотода), аның аша күпер салынган. Сүз уңаеннан, сулыкта җан ияләре дә бар: анда төрле карплар йөзеп йөри, ә телә­гән кеше аларны ашата да ала.

Музейда кунакларны елның теләсә кайсы вакытында кабул итәләр һәм: “Кем Тәтештә булмаган, шул балык ашамаган” яки “күрмәгән” дигән сүзләр бе­лән сәлам­ли­ләр, һәркем бу сүзләрне  үзенчә аңлый. Хуҗа­ларның кунакчыллыгы аркасында, Балыкчылык тарихы музеен күрергә теләүче туристлар саны даими үсә. Һәм бу гаҗәп тә түгел, музейга килүчеләр бурлакларның авыр хезмәтен үзләрендә татып карый алалар: аларга йөк белән бурлак каешын тартып карау, ятьмәнең ничек үрелүен күрү, Су анасы оста­­ха­нәсендә бу­лу мөм­кинлеге дә бирелә. Кыс­касы, күп санлы мас­тер-класслар арасында һәр­кем үзенә охшаганын таба ала.

– Яшьләр Вшиха та­вы атамасының килеп ­чы­гы­шы ­ту­рындагы ри­ваятьләрне кы­зык­сы­нып тың­­лый­. Ку­нак­ларның балыкчы киемен киеп карау, сумка үрү, үз куллары белән берәр әйбер ясау, Неп­тун тә­хете­нә утырып уникаль фото төшерү, балык­чы­ларның кәсеп­лә­ре турын­да күп кенә мәгъ­­лүмат бе­­лү мөм­кин­ле­ге бар, – дип бил­ге­ләп үтә Наталья Геннадьевна. – Әлеге музейда без яңа интерактив программалар эшләтеп җибәрдек, алар кунак­ларга һәм туристларга шунда ук ошады. Бүген Балыкчылык тарихы музее видеотрансляцияләр өчен дә үзенчәлекле объект булып тора. Ул блогерларны, теле- һәм радио алып баручыларны тапшырулар төшерү өчен җәлеп итә. 

Күргәзмә ­залларына килүчеләрне игътибар бе­лән балыкчы малай – Коленька “күзәтә”, ә бина буенча су дөнья­сы турында мәгълү­мат белән стеллажлар урнаштырылган. Колакчыннар киеп һәм интерактив җиһазларны кушып, балыклар дөньясы, сулык тө­бендә тор­мыш­ның барлыкка килү тарихы белән танышырга, иске шәһәр урамнары буйлап йөрергә мөмкин. 

Музейда кай­чандыр дан­лык­лы булган Тәтеш балык заводы тарихына багышланган һәм су ­дөньясы­ның хә­зерге ­­­җан ияләре турында сөй­­ләү­че бү­­лек­ләр дә бар.

Иң кыйм­мәт­ле экспонатлар арасында му­зей­чылар балталар “хә­зинәсен”, Бол­гар чорындагы туй көзгеләрен һәм кит мыегын аерып күрсәтә.

Озак вакыт чын кит мыегы Тәтеш ягы тарихы музее экспонатлары белән янәшә тора, ә Балыкчылык тарихы музее ачылу белән су дөнь­я­сы турындагы экспо­зициягә искиткеч тематик өстәмә була. Аның Идел буе шә­һәрчегендә ­барлыкка килүе гадәти түгел. Узган гасыр башында кит мыегын Тәтешкә ерак сәяхәттән сәүдәгәр алып килгән. Ул вакытта аннан хатын-кыз корсетлары, кринолиннар (күл­мәк өчен кыршау), кулчатыр каркаслары һәм башка күп нәрсәләр ясаганнар. Ләкин ниндидер сәбәпләр аркасында хуҗалыкта гадәти булмаган әйбер кулланылмаган һәм озак вакыт эшсез яткан.

– Узган ел безнең шә­һәрдә 200 меңгә якын турист булды, аларның яртысы Балыкчылык тарихы музеен карады. Аның уникальлеген таныл­ган (башкала) сәясәтчеләр, артистлар, мәдәният эш­­леклеләре һәм башка хөрмәтле кунаклар бәяләде, – ди Наталья ­Понедельникова.

Татарстанның иң уникаль музейларының берсе турындагы хикәяне тәмамлап, Тәтеш ягы тарихы музее һәм Балыкчылык тарихы музее коллективларын билгеләп үтәргә кирәк. Бу кешеләр, уртак идея белән мавыгып, хәтта иң таләпчән туристның да ихтыяҗларын тормышка ашыралар. Һәм болар барысы да Тәтештә булганнан соң, шәһәребезнең һәр кунагы монда тагын кайтырга теләк белдерсен өчен.