Онытылмас гаҗәеп җиде көн

(Тәтеш, 1 март, “Тәтеш таңнары”).

 “Кундыш станциясенә соң гына – 20.30 сәгатьтә килеп җиттек, шуңа күрә беренче “йөрү” көне заяга узды. Нәрсә эшләргә? Туристлар өчен унике чакрым –  ераклык түгел, ә таныш булмаган тайгада ай калыккач төнлә белән йөрү – бу бик тә искиткеч”, дип уйлаганнар алар. Кызыксындыргыч башланып китүе күңелне җәлеп итә, һәм егерме ел элек булган вакыйгалар турындагы язманың дәвамы бер тында укыла. Биредә Мари тайгасы сукмакларындагы аю эзләре, төнлә селәүсәннәр кычкыруы, лагерь янында ботаклар сынган тавышлар ишетелү, көртлекләр, бытбылдыклар, суерлар һәм табигатьнең әкияти күренеше турында язылган.

“Бер команда булдык”
Без мәкаләдәге бер героиня белән бик тиз арада элемтәгә кердек. Бессоново авылында туып-үскән Ирина Неткасова безнең социаль челтәрләрдәге төркемнәрнең актив подписчигы. Ул Ульяновскидагы мәктәпләрнең берсендә инглиз теле укыта, шигырьләр язарга һәм сәяхәт итәргә ярата. Ирина Анатольевна әлеге гаҗәеп походның нәрсә белән истә калуы һәм аның язмышына ничек йогынты ясавы турында сөйләде:

– Сәяхәт итәргә башлангыч мәктәптә укыган чакта ук хыяллана идем. Безнең Бессоново урта мәктәбендә  әтием Анатолий Иванович Неткасов җитәкчелегендәге туризм түгәрәге эшләде. Без походларга йөрдек. Башта бер көнлек, аннары ике һәм хәтта өч көнлек булды, аннары 2000 елда безнең команда беренче тапкыр Марий Элга юл тотты. Безнең сыйныфны алмадылар, без бик кечкенә – җиденче сыйныфта идек һәм минем өлкән апам Наташа 8нче сыйныфта укый иде. Аларның һава торышы белән мәшәкатьләр булды: чәчәккә күмелгән май аенда кар яуды. Һәм алар җылыныр өчен Йошкар-Олага киткәннәр. Алар өчен бөтен мәктәп борчылды. Әмма алар кайткач, бигрәк тә фотоларын бастырып чыгаргач, аларның бәхетле йөзләрен барысы да күрде!
2002 елда Надежда Анатольевна Леонова, Татьяна Владиславовна Красулина һәм Любовь Дмитриевна Гарнизова ярдәме белән Марий Элга тагын бер поход булды. Без анда өч команда белән бардык. Бессоново мәктәбеннән беренчесенә – әти, өстәмә белем бирү үзәгеннән икенчесенә абыем Евгений җитәкчелек итте, өченче команда безнең яхшы дустыбыз Виктор Михайлович Сергеев җитәкчелегендәге татар гимназиясеннән иде. Бу поход нәрсәсе белән бигрәк тә истә калды дисезме? Бөтенләе беләндер, мөгаен. Беренчедән, без шундый зур команда буларак беренче тапкыр Буага барырга чыктык, Яшел Үзәнгә юл тотучы үзебезнең тәүге поездыбызга утырдык. Яшел Үзәндә без Марий  Элга баручы поездны көтеп, хәтта кунып калдык. Төнлә соң гына барып җиткәч, безнең беренче бару урынына юл тоттык. Барып җиткәч, лагерьне көйләдек, иң кечкенәләре, ягъни без, кичке ашны да көтеп тормыйча, йокларга яттык. Ә иртә белән барысы да яңача иде, командадан башкаларыдыр, мөгаен, без аның белән туристик слетлар буенча таныш идек. Яңа үсемлекләр, яңа агачлар – бу ни әйтсәң дә  тайга, комлы юллы, безнең өчен бөтенләй дә гадәти булмаган, шул әкияти тайга иде. Марий Элга аннары башка походлар да булды. Әмма мәктәп елларында, ул чагында 20 ел элек иң истә калганы булды. Нәкъ тә әлеге походта без иң яхшы дуслар таптык. 

“Учак исен онытырлык түгел”
– Ул гаҗәеп походны ничек онытасың? Элегрәк без бары тик Тәтеш урманнарында гына йөргән идек, ә профессионал, тәҗрибәле турист Анатолий Иванович безне тайгага чын, күп көнлек походка алып барды, – дип искә төшерә Тәтештәге спорт мәктәбенең бадминтон буенча тренеры Виктор Сергеев.  – Ул чакта мин балаларга өстәмә белем бирү үзәгендә туризм һәм туган якны өйрәнү буенча бүлек методисты идем. Татар мәктәбеннән балалар төркемем бар иде. Көртлекләр өере янында төн кунуыбыз һәм төшереп алу өчен шунда яшерен урын ясавыбыз, ә Анатолий Иванович белән Марат Галиевның төнлә белән шул җирләрне төшереп алырга китүләре, анда аю эзләрен күрүләре истә калган. 

Өрәңге тавы сөзәклегендә “Мари Чод­ра” – Пугачев имәне илкүләм паркындагы истәлекле урыннарны карап хозурландык, аның диаметры бер ярым метрдан артык. Анда чиста сулы матур күлләр күп. Ландшафтның үзенчәлеге аркасында климат үзгәрәдер кебек тоелды безгә: йә кар ява, юлда бер көн баргач – инде коры булуына һәм туфракның да җылынуына,  умырзаяларның чәчәк атып утыруына игътибар иттек. Ә поездда әйтерсең лә бер команда бара: барлык станцияләрдән җәяүлеләр, сал агызучылар утыра. Кайберләре байдаркалар, беришләре гитаралар тоткан. Йолдызлы күк йөзе астында учак исен, чәйнектән агызган тәмле чәйне онытырлык түгел. Һава торышы да безне сөендерде.  
– Тәтеш туристлары төркеме алты көн эчендә тайга буйлап 153 чакрым юл узган, – дигән мәгълүматны җиткерә безгә походларның мэтры Анатолий Неткасов. – Әмма иң мөһиме – ул төрле өч мәктәптән җыелган балалар дуслар һәм команда булдылар, аларда үзара ярдәмләшү һәм шаяру, әйтеп бетерә алмаслык арыганлык һәм иксез-чиксез кызыксынучанлык бар иде. Поход тормышы кешеләрне тиз якынайта һәм кемнең кем булуын күрсәтә. Балалар әлеге җиңел булмаган, ләкин искиткеч җиде көнне гомер буена исләрендә калдырганнардыр, дип уйлыйм.