Ул гади солдат булган

Тугрылыклы укучыбыз Дилбәр Арсланова “Авангард” газетасы редакциясенә әтисе турында сөйләр өчен килде.

– Минем әтием Хәбир Каюмович Каюмов 1925 елның 20 августында Келәш авылында күп балалы гаиләдә туган. Аның әти-әнисе гади колхозчылар булган, әтинең абыйсы һәм ике сеңлесе бар иде. 1943 елның гыйнварында аны Ибраһим Вәлиевич Садыйков (булачак колхоз рәисе) белән бергә Совет Армиясе сафларына алганнар – ди Дилбәр Хәбир кызы.

Тәтеш шәһәре һәм Тәтеш районының Мактаулы гражданины, Бөек Ватан сугышында катнашкан Ибраһим Вәли улы Садыйков истәлекләреннән: 

“Гомер буе туган авылымда яшәдем, Тәтеш районының “Путь Ильича” колхозында 40 ел рәис булып эшләдем. Каюмов Хәбир (Габделхәбир) Каюм улы авылдашлары Садертдинов Заһретдин Садертдин улы, Саттаров Фоат Нотфулла улы, Садыйков Ибраһим Вәли улы, Минһаҗев Ислам Ислам улы белән бергә 1943 елның 7 гыйнварында Кызыл Армиягә алынды. Без барыбыз бергә Ерак Көнчыгышка, Бикин шәһәренә озатылдык. Безне укыту-укчы батальонына алдылар, анда без бишәүләп 16 көн хезмәт иттек. Аннары мине, З. С. Садертдиновны, Ф. Н. Саттаровны Югары Баш командование резервындагы 183нче гаубик артиллерия бригадасының артиллерия полкына күчерделәр. Каюмов Х. К., Минһаҗев И. И. Бикин шәһәрендәге укчы батальонда калдылар.
1949 елда Кызыл Армия­нең рядовой составын демобилиза­цияләделәр. Каюмов Х. К., Мин­һаҗев И. И., Саттаров Ф. Н. 1949 елның язында демо­билизацияләнделәр. Мин сержант идем, демо­билиза­цияләндем һәм өйгә 1950 елның апрелендә кайттым. 

Сугыштан соң Каюмов Х. К. Келәштә авыл Советы рәисе булып эшләде. Мин 1953 елдан колхоз рәисе булып эшли башладым. Без 1969 елга кадәр (Каюмов Х. К.-ның вафатына чаклы) бергә эшләдек”.

Дилбәр Хәбир кызы билгеләп үткәнчә, әтисе исән чагында сугыш еллары турында берни дә сөйләмәгән.

– Архивларда мин аның автобиографиясен таптым, анда аның “Японияне җиңгән өчен” медале белән бүләкләнүе турындагы мәгълүмат бар. Әтинең кечкенә сеңелесе исән әле. Әтинең 1949 елда сугыштан кайтуын хәтерли. Ул ябык, йөзе кулына тоткан шинеле төсле була. Әтинең абыйсы һәм шулай ук аның әтисе дә фронтка чакырыла, алар һәлак була. Сугыштан соң әти өйләнә. Башта клуб мөдире, аннары авыл Советы рәисе булып эшли, аннары юл участогында әти белән бәхетсезлек очрагы килеп чыга: ул таш өеме астында калып, умыртка баганасын имгәтә, ләкин исән кала. Аңа инвалидлык бирелә, шуннан соң ул Келәш почта элемтәсе бүлеге начальнигы булып эшли башлый, – дип сөйли Дилбәр Арсланова. – Без, балалар, әти белән әнигә дүртәү идек. Барыбыз да кызлар. 1968 елда әтинең мине Тәтешкә педучилищега укырга керергә алып килүен хәтерлим әле. Бер елдан аз гына кимрәк вакыттан соң аны хастаханәгә салдылар, сугыш эзләре, яралары үзен сиздерде. Ул 1969 елда вафат булды. Мин ул чакта беренче курсны тәмамлаган идем. Вафат булыр алдыннан ул әнигә: “Дилбәр педучилищеда укып чыксын, кеше булсын”, – дигән. Элек сугышта катнашучыларга мондый игътибар булмады, алар күп иде. Әти үзе дә бу хакта берни дә сөйләмәде. Ул гади солдат булган. Ләкин хәзер, еллар узгач, мин әти турындагы мәгълүматларны берәмтекләп җыя алуым белән бик горурланам, алар гаиләбездә буыннан-буынга тапшырып барылачак.

фото: Арслановлар гаилә архивыннан