Бәйләп торучы җепне югалтмау

(Тәтеш, 30 ноябрь, “Тәтеш таңнары”).

Китапханә эше ветераны Тамара Куркова Урюм авылында яшәүчеләрнең кушаматлары турындагы мәгълүмат белән ­уртаклашты.

– Без әби-бабайларның ис­тәлеген сакларга тиеш. Авылларда кемне дә булса, күптән инде мәрхүм булучыларны да, кушаматы белән әйтсәң, сүз кем турында барганлыгын һәркайсы әйтеп бирәчәк, – ди ул. – Бик күптәнге  вакытларда, хәзер дә инде, кешеләрнең күбесен әтиләре, бабалары исеме буенча атыйлар. Мәсәлән, Кирюк Сема – Балантаев Семен Кириллович (әтисе Кирилл исеме буенча), Мишур Коля – Козлов Николай Михайлович (әтисенең исеме буенча – Мишур – Михаил Козлов) һәм ­башкалар.   

Кайбер исемнәр, кушаматлар кешенең тышкы кыяфә­те яки аның тормышындагы берәр төрле хәл белән бәйле. 

Үзенә бер төрле әйтелә торган күпчелек рус исемнәре мордва теле белән алышынып, вакытлар узу белән үзгәргәннәр һәм төгәл затлар, кешеләр һәм хәтта вакыйгалар белән бәйле мордва яңгырашын алганнар. Мәсәлән, Сергей – Серьга, Михаил – Мишур, Андрей – Андрюш, Анде.
Урюмда Никулин, Наган, Ога, ога Гена, Наплав, Насюрка, Настяма, Насэ, Наська, Насюркань Гена дигән кушаматлар бар. 

Кушаматларны өйрәнү, алар­ның язмышларын тик­ше­рү төрле вакытларда үз хал­кың­ның тарихын тирәнтен өйрәнергә ярдәм итә, димәк бу, аның үткәнен, хәзергесен һәм киләчәген бәйләп торучы җепне югалтмау дигәнне аңлата.

Урюмлыларның халык мә­кальләре һәм әйтемнәре аеруча да кызыклы

Аф тонцень нурдостот бойкаста валгат – Үзеңнеке булмаган чанадан тиз төшәрсең. 
Аф токафтуви офте верь цири – Чуан кебек, кагыла торган түгел. 
Аф эрь шиня Очижись – Һәр көн Пасха булмый. 
Ащи кевсь понашкоды, шарай кевсь валаськоды – Тик яткан таш мүкләнер, йөргән таш ­шомарыр.
Апак кенерьф марьсь шапама – Өлгермәгән алма бик ачы.